اختلاف و دو دستگی که پس از گزینش امام - علیه السلام - برای رهبری در میان مسلمانان پدید آمد که کاملاً بی سابقه بود و هرگز چنین اختلافی در دوران زمامداری سه خلیفه پیش بروزنکرد. درست است که خلیفه نخست با اختلاف و نزاع برگزیده شد و با موج اعتراض از ناحیه کسانی که مقام رهبری را یک مقام انتصابی از جانب خدا می دانستند رو به رو گردید،ولی دیری نپایید که اوضاع رو به آرامی نهاد و گروههای مخالف، بنابر مصالح عالی اسلامی، لب فرو بستند و حقوق خود را نادیده گرفتند.
انتخاب دو خلیفه دیگر نیز هر چند بدون اختلاف نبود ولی چیزی نگذشت که غوغا فرو نشست و هر دو خلیفه بر اوضاع مسلط شدند. ولی پس از انتخاب علی - علیه السلام - گروهی به مخالفت علنی با وی برخاستند و شکاف عمیقی در امت اسلامی پدید آوردند.
مخالفت آنان با حکومت علی - علیه السلام - علل دیرینه داشت . گروهی از بستگان مخالفان به دست علی - علیه السلام - در جنگها کشته شده بودند. از جمله، در روزهای بیعت، ولید بن عتبه به علی - علیه السلام - گفت : پدرم در روز بدر به دست تو کشته شد و دیروز برادر عثمان را حمایت نکردی، همچنان که پدر سعید بن العاص در روز بدر به دست تو کشته شد و مروان را نزدعثمان خفیف و سبک عقل شمردی ... .
ولی آنچه به دست مخالفان بهانه داد دو مسأله بود:
1 - القای تبعیضات ناروا در تقسیم بیت المال .
2 - عزل فرمانداران ناشایست خلیفه پیشین .
این دو موضوع سبب شد که گروهی دنیا پرست و جاه طلب بر ضد امام - علیه السلام - برخیزند و اموال و ثروت خود را که به ناحق گرد آورده بودند از قلمرو مصادره علی - علیه السلام - نجات بخشند.
امام - علیه السلام - می خواست که در دوران حکومت خود مردم را به عصر رسول اکرم - صلی الله علیه و آله - بازگرداند و سیره و روش او را در امر رهبری، به طور مطلق، زنده کند. ولی متأسفانه پارسایی وپرهیزگاری دوران رسول خدا از میان مردم رخت بربسته، اخلاق عمومی دگرگون و شیوه پیامبر اکرم (ص) فراموش شده بود؛ تبعیضات ناروا در روان مردم و ارکان جامعه رسوخ کرده و زمام امور به دست افراد ناصالح سپرده شده بود.
در شواری شش نفره عمر، عبدالرحمان بن عوف سرمایه دار قریش به علی - علیه السلام - پیشنهاد کرد که اگر بر طبق کتاب خدا و سنت پیامبر و روش شیخین عمل کند وی با او بیعت خواهد کرد، امام - علیه السلام - شرط او را نپذیرفت و گفت : بر طبق کتاب و سنت و تشخیص خویش عمل می کنم، نه بر روش دو خلیفه پیشین . مقاومت امام در برابر عبدالرحمان سبب شدکه آن حضرت دوازده سال از حکومت محروم گردد و عثمان زمام امور را به دست گیرد.
اکنون که امام - علیه السلام - زمام امور را به دست گرفته بود وقت آن رسیده بود که سنت پیامبر - صلی الله علیه و آله - را تقسیم بیت المال احیاء کند. روش پیامبر - صلی الله علیه و آله - در بیت المال این بود که هرگز آن راذخیره نمی کرد و همه را میان مسلمانان بالسویه تقسیم می کرد و میان عرب و عجم و سفید و سیاه فرق نمی گذاشت .
جعغر سبحانی - فروغ ولایت، ص